Onderhoud van vijverwater

Vijverwater is het belangrijkste deel van de vijverinrichting. In het vijverwater spelen immers alle biologische processen van de vijver zich af. Denk hierbij aan de plantengroei, de groei van bacteriën en vissen die moeten kunnen ademen. Het vijverwater moet daarom voortdurend van goede kwaliteit zijn. Om dit te bereiken, zul je ook het vijverwater onderhoud moeten geven. In dit artikel over onderhoud van vijverwater bespreken we, hoe je dat kunt aanpakken. Achtereenvolgens komen aan bod:

Waterkwaliteit meten: GH- en KH-waarde;
Waterhardheid verhogen;
pH-waarde vijverwater;
Bijvullen van de vijver.

Onderhoud van vijverwater: waterkwaliteit meten

Onderhoud van vijverwater begint met het meten van een aantal belangrijke waterwaarden. Hiermee krijg je snel inzicht, hoe het gesteld is met de waterkwaliteit in je vijver. De drie belangrijkste waterwaarden zijn de GH-waarde, de KH-waarde en de pH-waarde. Je kunt deze waarden meten met een druppeltestset. Dit is een speciaal voor de vijver ontwikkelde set, waarmee je ongeveer vijftig keer de drie genoemde waterwaarden kunt opmeten. Een testset hoort bij de basisuitrusting voor vijveronderhoud, zorg dus dat je er eentje aanschaft.

GH-waarde vijverwater

Binnen het onderhoud van vijverwater neemt de GH-waarde een belangrijke plaats in. Deze waarde geeft namelijk aan, hoeveel minerale stoffen er in het vijverwater zijn opgelost. Minerale stoffen vormen voedingszouten voor de zuurstofplanten. Een voldoende hoge GH-waarde zorgt er daarom voor, dat de zuurstofplanten genoeg voeding hebben om te kunnen groeien.

Maar de minerale stoffen in vijverwater hebben ook nog een andere functie. Koolzuur in het vijverwater kan zich namelijk aan de minerale stoffen binden en op die manier een karbonaat of koolzuurzout vormen. Hier kijken we naar bij het onderdeel KH-waarde van de vijver.

Maar nu weer terug naar de GH-waarde. Voor een gezonde groei van de zuurstofplanten moet deze minstens 7 punten bedragen. Elk punt van de GH-waarde staat voor 17,9 minerale deeltjes per miljoen waterdeeltjes. Voor plantengroei geschikt vijverwater bevat dus minstens 125 kalkdeeltjes per miljoen waterdeeltjes.

KH-waarde vijverwater

Ook de KH-waarde van vijverwater is belangrijk. De KH-waarde laat namelijk zien, hoeveel koolzuurzouten het vijverwater bevat. Een koolzuurzout of karbonaat bestaat uit een chemische verbinding van een kalkstof met koolzuur (CO2). Vijverwater met een hoog gehalte aan koolzuurzouten, heeft een hoge KH-waarde. Dit betekent, dat de vijver over een flinke voorraad koolzuur beschikt. Omdat ook koolzuur een noodzakelijke stof is voor de zuurstofplanten, is dit van belang.

Koolzuur in het vijverwater wordt gemaakt door de bacteriën en andere micro-organismen in de vijver. Deze geven dit in vrije vorm, dus als losse moleculen, af aan het vijverwater. Het gehalte aan vrij koolzuur in de vijver zal echter flink schommelen. Dit heeft twee oorzaken:

Zuurstofplanten nemen koolzuur op
Als zuurstofplanten groeien, nemen ze koolzuur uit het water op. Het gehalte aan vrij koolzuur in het vijverwater daalt hierdoor dus. Zuurstofplanten hebben echter ook zonlicht voor hun groei nodig. Ze kunnen daarom alleen overdag groeien en koolzuur opnemen. De bacteriën die koolzuur produceren, doen dit 24 uur per dag. Hieruit kun je opmaken, dat de hoeveelheid vrij koolzuur in de vijver dus niet constant even hoog zal zijn.
Koolzuur verdwijnt in de atmosfeer
Vrij koolzuur kan makkelijk verdwijnen uit het vijverwater doordat het verdampt in de atmosfeer. Hierdoor daalt het gehalte vrij koolzuur.

Wanneer de zuurstofplanten volledig afhankelijk waren van vrij koolzuur in het vijverwater, zouden er regelmatig momenten zijn waarop ze niet konden groeien. Daarom is een voorraad koolzuurzouten in het vijverwater belangrijk. Dit vormt een buffer, waardoor de zuurstofplanten altijd voldoende koolzuur beschikbaar hebben. Dit is dan ook de reden, waarom de KH-waarde voldoende hoog moet zijn.

Je kunt bij het onderhoud van vijverwater een KH-waarde van minstens 7 punten aanhouden. Dit zorgt voor een voldoende hoeveelheid beschikbaar koolzuur voor de zuurstofplanten.

GH- en KH-waarde: geen blijvertje

De GH- en de KH-waarde geven dus aan, of het vijverwater geschikt is voor de groei van zuurstofplanten. De GH-waarde en KH-waarde noem je samen de waterhardheid van de vijver. Deze waterhardheid is echter niet constant en zal in de loop van de tijd dalen. Dit heeft de volgende hoofdoorzaken:

Zuurstofplanten verbruiken minerale stoffen bij hun groei;
Zuurstofplanten verbruiken koolzuurzouten bij hun groei;
Invallend regenwater vermengt zich met het vijverwater en maakt dit zachter;
De minerale stoffen slaan neer in de vijver en zijn niet langer meer opgelost in het vijverwater.

Om de plantengroei in de vijver op gang te houden, zul je daarom af en toe de GH-waarde en KH-waarde moeten verhogen. Dit ophogen van de waterwaarden, en daarmee de waterhardheid, is het belangrijkste onderdeel van het onderhoud van vijverwater. In de volgende paragraaf bekijken we daarom, hoe je dit aanpakt.

Onderhoud van vijverwater: waterhardheid vijver verhogen

Om de waterhardheid van de vijver te verhogen zijn speciale producten verkrijgbaar. Deze kunnen zich specifiek richten op de GH-waarde of de KH-waarde, of verhogen de waterhardheid in zijn geheel (GH-waarde en KH-waarde tegelijk). Daarnaast is er onderscheid tussen langwerkende middelen en kortwerkende middelen.

Langwerkende middelen waterhardheid
Dit zijn producten, die geleidelijk oplossen in het vijverwater. De werkzame periode ervan is enkele maanden, maar het duurt een paar weken voordat je het effect ervan terugziet in een stijgende GH- en KH-waarde. Zo’n langwerkend middel is dan ook vooral geschikt voor preventief gebruik. Door het enkele keren per jaar toe te voegen, weet je zeker dat de waterhardheid van de vijver tijdens het hele groeiseizoen voldoende hoog is. Het bekendste langwerkende product is Mineral Clay. Dit verhoogt bovendien zowel de GH-waarde als de KH-waarde.

Kortwerkende middelen waterhardheid
Kortwerkende middelen om de waterhardheid te verhogen zijn sneller uitgewerkt (na enkele weken), maar verhogen de GH- of KH-waarde wel direct na toediening. In sommige situaties is het beter om te kiezen voor zo’n snelwerkend middel. Dit doe je bijvoorbeeld na het vullen van een nieuwe vijver, na het plaatsen van nieuwe zuurstofplanten, aan het begin van het groeiseizoen of als bij een meting blijkt dat de GH- of KH-waarde flink te laag is. Kortwerkende middelen zijn meestal gericht op verhoging van de GH-waarde óf de KH-waarde, niet op beide tegelijk. Goede kortwerkende producten zijn GH-Extra en KH-Extra. Deze kun je gelijktijdig gebruiken en ook in combinatie met Mineral Clay.

Verhogen van de waterhardheid is onderhoud dat in elke vijver noodzakelijk is. In elke vijver loopt de waterhardheid immers langzaam maar zeker terug, waardoor zonder ingrijpen er vroeg of laat problemen met de groei van de zuurstofplanten ontstaan.

pH-waarde (zuurgraad) van het vijverwater

Naast de GH- en KH-waarde is er nog een belangrijke waarde die iets zegt over de kwaliteit van het vijverwater. Dit is de pH-waarde. De pH-waarde gebruik je, om vast te stellen hoe zuur of basisch een vloeistof is. Hoe lager de pH-waarde, des te zuurder een vloeistof is. De mogelijke waardes lopen van nul (extreem zuur, bijvoorbeeld zwavelzuur) tot veertien (extreem basisch, bijvoorbeeld natronloog).

Je kunt de pH-waarde gebruiken om vast te stellen, hoeveel vrij koolzuur er opgelost is in het vijverwater. Dit is koolzuur, dat niet gebonden is aan een mineraal. Koolzuur is een zuur, en daarom geldt dat hoe lager de pH-waarde van de vijver is, des te meer vrij koolzuur er in het water zit. Samen met de KH-waarde (gebonden koolzuur) geeft de pH-waarde dus een goede indicatie, hoeveel koolzuur er in totaal beschikbaar is voor de groei van de zuurstofplanten.

Met behulp van een druppeltestset en de bijbehorende kleurschaal kun je heel snel bepalen, wat de pH-waarde van het vijverwater is. Deze waarde ligt voor gezond vijverwater meestal tussen de 7 en 8,5.

Verloop pH-waarde vijver

Bacteriën in de vijver geven 24 uur per dag (vrij) koolzuur af aan het vijverwater. Zuurstofplanten groeien alleen als het licht is en nemen dus alleen tijdens de daglichtperiode koolzuur op. Dit zie je terug in metingen van pH-waarden op verschillende momenten van de dag. ’s Ochtends vroeg is de pH-waarde het laagst (dus het water het zuurst). De bacteriën hebben tijdens de nacht koolzuur gemaakt, die nog niet is opgenomen door de zuurstofplanten. Op het eind van de middag is de pH-waarde het hoogst. De zuurstofplanten hebben dan een groot deel van het vrije koolzuur uit het vijverwater opgenomen. Hierdoor is het water minder zuur geworden.

Wanneer je vaststelt, dat er duidelijk verschil zit tussen de pH-waarde van je vijver in de vroege ochtend en de pH-waarde op het eind van de dag, is dit een teken dat het biologisch evenwicht goed functioneert. Het laat zien, dat bacteriën koolzuur aanmaken en dat de zuurstofplanten dit vervolgens ook opnemen.

pH-waarde verlagen of verhogen?

Eerder hebben we gezien, dat je de GH-waarde en KH-waarde van de vijver af en toe moet verhogen. Bij de pH-waarde werkt dit niet zo. Deze wordt alleen gebruikt, om te monitoren hoe de productie en opname van vrij koolzuur verloopt. Er bestaan wel middelen om de de pH-waarde te verlagen, maar deze zijn voor een gewone plantenvijver eigenlijk nutteloos. De werkzame stof in deze producten is meestal wijnsteenzuur, azijnzuur of citroenzuur. Hiermee verlaag je inderdaad de pH-waarde van het vijverwater, maar de hoeveelheid koolzuur verandert er uiteraard niet door. De zuurstofplanten en het biologisch evenwicht hebben er dus geen enkel voordeel van.

Vijver bijvullen

Tot slot van dit artikel over het onderhoud van vijverwater kijken we naar het bijvullen van de vijver. Dit is vooral nodig in de voorjaars- en zomermaanden, wanneer er door verdamping water uit de vijver verdwijnt. Het best kun je de vijver bijvullen met leidingwater. Dit bevat vaak van nature al wat mineralen en is gegarandeerd vrij van nitraten en fosfaten. Regenwater maakt het vijverwater zachter, terwijl grondwater vaak wel sporen van nitraat en fosfaat bevat. Dit kan leiden tot alggroei in de vijver.

Verder lezen

Lees naast dit artikel over het onderhoud van vijverwater ook de andere artikelen over onderhoud van de vijver: