Bacteriën in de vijver
Bacteriën spelen een belangrijke rol in het biologisch evenwicht van een vijver. Het zijn de opruimers van afval. Daarnaast zorgen bacteriën dat de vijver voldoende koolzuur (CO2) bevat. Dit is noodzakelijk voor de plantengroei in de vijver. Hoewel je bacteriën niet kunt zien, is het dus wel belangrijk er voldoende aandacht aan te schenken bij het inrichten van je vijver. In dit artikel bekijken we daarom, hoe je kunt zorgen voor voldoende bacteriën in de vijver. Met ‘bacteriën’ bedoelen we hier overigens alle micro-organismen in de vijver, dus ook schimmels en gisten.
Bacteriën: rol in biologisch evenwicht
Bacteriën hebben twee functies. Als eerste breken ze organisch afval af. Organisch afval bestaat uit afgestorven plantdelen, vissenpoep, ingewaaide bladeren, stuifmeel enzovoorts. Bacteriën laten dit afval langzaam vergaan. Dit afbraakproces verloopt in een aantal fases, waarbij stoffen zoals fosfaat- en stikstofverbindingen ontstaan. Deze stoffen maken het water voedselrijker. In kleine hoeveelheden is dat nuttig voor de plantengroei.
De tweede functie van bacteriën is het produceren van koolzuur. Bij het afbreken van organisch afval komt koolzuur vrij, dat vervolgens afgeven wordt aan het vijverwater. Bij de productie van dit koolzuur nemen bacteriën zuurstof op uit het vijverwater. Het zuurstofgehalte van het vijverwater daalt hierdoor dus.
Wat betekent dit nu voor het biologisch evenwicht in de vijver? Bacteriën zorgen dat de zuurstofplanten in de vijver kunnen groeien. Zuurstofplanten hebben voor hun groei stikstoffen, fosfaten en koolzuur nodig. Al deze stoffen geven de bacteriën in de vijver af aan het vijverwater. Op deze manier stellen bacteriën de zuurstofplanten dus in staat om te groeien. Zonder voldoende bacteriën in de vijver, zouden de zuurstofplanten dus afsterven.
Voor de afbraak van afvalproducten hebben de bacteriën zoals gezegd zuurstof nodig. Deze zuurstof wordt door de zuurstofplanten geproduceerd en aan het vijverwater afgegeven. We zien dus, dat bacteriën en zuurstofplanten in elkaars behoeften voorzien.
Waar groeien bacteriën in de vijver?
Bacteriën zitten maar op beperkte schaal los in het vijverwater. Bacteriën groeien het best, als ze een oppervlakte hebben waarop ze zich kunnen vastzetten. Dit is bijvoorbeeld het vijverfolie, of een plantmandje. Ook in en op organische afvaldeeltjes groeien natuurlijk bacteriën. Je kunt de aanwezigheid van bacteriën in de vijver zien, doordat zich op het vijverfolie een zogenaamde biofilm vormt. Dit is een gladde aanslag, die bestaat uit allerlei micro-organismen en eencellige algen. De aanwezigheid van zo’n biofilm is een goed teken.
De totale hoeveelheid bacteriën in de vijver noemen we de bacteriekolonie. Deze moet voldoende groot zijn om de zuurstofplanten in de vijver van voeding en koolzuur te voorzien. Zeker in een nieuwe vijver is dit niet van het begin af aan het geval. Maar ook in een bestaande vijver krimpt de bacteriekolonie in de winterperiode flink. In de rest van dit artikelen bekijken we daarom manieren om de bacteriekolonie in de vijver in omvang te laten toenemen.
Groei bacteriën in de vijver stimuleren
Er zijn verschillende manieren om de groei van bacteriën in de vijver te stimuleren. Deze bestaan uit het toevoegen van de juiste soorten bacteriën en het vergroten van de oppervlakte waarop de bacteriën kunnen groeien. We bespreken hieronder drie methoden om de groei van bacteriën in de vijver te stimuleren:
- Toevoegen van bacteriën (enten);
- Plaatsen van een biologisch filter;
- Aanbrengen van bodemsubstraat.
1. Toevoegen van bacteriën (enten)
Bij deze methode breng je een kleine hoeveelheid van de juiste bacteriën aan in de vijver (of het vijverfilter). Met juiste bacteriën bedoelen we zogenaamde nitrificerende bacteriën. Dit zijn bacteriën, die organisch afval afbreken op de manier zoals die hierboven is beschreven. Elke biotoop vraagt om zijn eigen specifieke bacteriesoorten. Om bacteriën aan een natte biotoop zoals je vijver toe te voegen, kun je Pond Biotics gebruiken. Dit is een bacteriestarter die precies is afgestemd op vijvers. Een bacterie-enting is belangrijk bij de opstart van een nieuwe vijver, maar ook in een bestaande vijver is het verstandig om elk voorjaar de bacteriegroei een boost te geven. In de wintermaanden neemt de bacteriekolonie namelijk flink in omvang af. De kleine hoeveelheid bacteriën die je toevoegt bij een bacterie-enting, groeit in de vijver binnen enkele weken uit tot een complete bacteriekolonie.
2. Plaatsen van een biologisch filter bij de vijver
Een biologisch filter bestaat uit een kunststof bak, waarin poreus materiaal zit, het filtermedium. Dit kan lavasubstraat zijn, maar ook schuimrubber matten. Een biologisch filter staat naast de vijver. Met een vijverpomp en een slang wordt vijverwater naar het filter gepompt. Het water loopt door het filter en het poreuze materiaal en stroomt weer terug naar de vijver.
Afvaldeeltjes uit de vijver blijven hierbij steken in het filtermedium. Bacteriën vestigen zich op deze afvaldeeltjes en in het filtermedium. Omdat door het vijverfilter voortdurend zuurstofrijk water stroomt en de concentratie afvaldeeltjes in het filter hoog is, groeien hier veel bacteriën, die hun afbraakwerk relatief snel uitvoeren. Op deze manier kan een klein filter een grote bacteriekolonie huisvesten. De belangrijkste taak van een biologisch filter is dus niet het uit het water zeven van afval, maar het huisvesten van bacteriën.
3. Aanbrengen van bodemsubstraat
Bacteriën groeien het best wanneer ze een oppervlakte hebben, waarop ze zich kunnen vastzetten. Door op de vijverbodem bodemsubstraat aan te brengen, creëer je heel snel extra oppervlakte in de vijver. Bodemsubstraat bestaat uit poreuze lavasteen. Deze steentjes hebben heel veel intern oppervlak. Bovendien kan het zuurstofrijke vijverwater er goed in doordringen, waardoor het een ideale plaats vormt voor bacteriegroei. Bodemsubstraat is te koop bij tuin- en vijvercentra. Een laagje van één tot twee centimeter op de vijverbodem is al voldoende om een aanmerkelijk betere groei van bacteriën te krijgen.
Tot slot
In dit artikel hebben we gekeken naar de rol die bacteriën spelen bij de inrichting van de vijver en het biologisch evenwicht. Hoewel deze micro-organismen onzichtbaar zijn, zijn ze onmisbaar voor een heldere vijver. Zonder bacteriën groeien de zuurstofplanten niet; zonder groeiende zuurstofplanten wordt de vijver troebel en groen. Bezuinig daarom bij de inrichting van de vijver nooit op bacteriën.
Lees ook de andere artikelen in het onderdeel vijverinrichting: