Vijverplanten
Vijverplanten vormen een belangrijk deel van de inrichting van een vijver. Ze maken de vijver niet alleen mooier, maar hebben ook een belangrijke taak, namelijk het helder houden van het vijverwater. In dit artikel bekijken we, welke groepen vijverplanten er zijn. Per groep lees je, wat de functie is, hoe je de planten het best in de vijver kunt plaatsen en wat je kunt doen tegen een slechte groei van vijverplanten. De vier groepen die aan bod komen zijn:
- Zuurstofplanten (groep 1)
- Moerasplanten (groep 2)
- Waterlelies (groep 3)
- Drijfplanten (groep 4)
Zuurstofplanten (vijverplanten groep 1)
We starten met de belangrijkste groep vijverplanten: de zuurstofplanten. Deze soort mag in geen enkele vijver ontbreken, omdat zuurstofplanten een belangrijke rol hebben in het biologisch evenwicht van de vijver. Zuurstofplanten zijn onmisbaar om de vijver helder te houden.
Beschrijving
Zuurstofplanten zijn vijverplanten die volledig onder water groeien. Ze halen al hun voedingsstoffen dus ook direct uit het vijverwater. Hiermee zorgen ze ervoor, dat het vijverwater niet te voedselrijk wordt. Dat is belangrijk, want in voedselrijk water gaan algen groeien. Algen maken het vijverwater troebel en groen.
Functie
Zuurstofplanten maken de vijver mooier. Ze kunnen onder water hele bossen vormen. Voor vissen in de vijver vormt dit een schuilplek. Daarnaast geven zuurstofplanten bij hun groei zuurstof af aan het vijverwater. Dit is uiteraard belangrijk voor de vissen, maar ook voor de bacteriën in de vijver. Zoals je kunt lezen in het artikel over vijverbiologie, zijn bacteriën ook onmisbaar voor een heldere vijver.
De belangrijkste functie van zuurstofplanten is echter het opnemen van voedingsstoffen uit het vijverwater. Op deze manier gaan ze de groei van algen tegen. Zuurstofplanten en algen zijn voedselconcurrenten. Veel zuurstofplanten beperken dus de groei van algen. Andersom zullen in een vijver met te weinig zuurstofplanten juist wel veel algen groeien.
Plantwijze
Zuurstofplanten kun je, net als veel andere vijverplanten, het best in speciale plantmanden planten. Een geschikt formaat plantmand is bijvoorbeeld 20 x 20 centimeter. De meeste soorten zuurstofplanten vormen alleen steunwortels. De grond waarin je ze plant, moet daarom heel schraal zijn. Je kunt kiezen voor speciaal zuurstofplantensubstraat, maar een mengsel van drie delen metselzand en één deel vijveraarde voldoet ook prima. In een plantmandje van 20 x 20 centimeter kun je vier of vijf bosjes zuurstofplanten zetten. Zet nieuwe zuurstofplanten niet te diep in de vijver, op een zonnige plek.
Soorten
Het aantal soorten zuurstofplanten is vergeleken met andere categorieën vijverplanten redelijk beperkt. De meest gangbare soorten zijn:
- Waterpest (Elodea Canadensis)
- Aarvederkruid (Myriophyllum spicatum)
- Gedoornd Hoornblad (Demersum)
- Bronmos (Fontinalis antipyretica)
- Glanzend Fonteinkruid (Potamogeton lucens)
- Waterviolier (Hottonia palustris)
Groei zuurstofplanten verbeteren
Wanneer zuurstofplanten niet goed groeien, kun je de volgende stappen ondernemen om de groei te verbeteren:
Verhogen waterhardheid
Zuurstofplanten hebben voor hun groei hard water nodig. De kalkstoffen in hard water vormen namelijk voedingszouten voor deze vijverplanten. Wanneer de waterhardheid van de vijver te laag wordt, kun je deze verhogen met Mineral Clay of GH-Extra. Hiermee voeg je nieuwe voedingszouten aan het vijverwater toe. Doordat er regen in de vijver valt, loopt de waterhardheid van een vijver altijd geleidelijk terug. Eén tot twee keer per jaar moet je daarom de waterhardheid verhogen. Zo zorg je voor een gezonde groei van zuurstofplanten.
Verbeteren groei van bacteriën
Zuurstofplanten hebben koolzuur (CO2) nodig voor hun groei. Omdat de planten volledig onder water groeien, moeten ze deze koolzuur dus uit het vijverwater opnemen. Bacteriën in de vijver produceren dit koolzuur. Te weinig bacteriën betekent daarom dus ook te weinig koolzuur voor de zuurstofplanten. Dit leidt vervolgens tot slechte groei, of zelfs afsterven, van de planten. De bacteriegroei in de vijver kun je verbeteren door het aanbrengen van bodemsubstraat, het plaatsen van een biologisch filter en het vervolgens enten van bacteriën in de vijver door Pond Biotics te gebruiken.
Karbonaathardheid (KH-waarde) verhogen
Bacteriën produceren zoals gezegd koolzuur. Als de bacteriekolonie in de vijver echter nog te klein is, kun je een gebrek aan koolzuur opvangen door de karbonaathardheid van de vijver te verhogen. Hierbij voeg je in feite direct extra koolzuur aan de vijver toe. Een geschikt product hiervoor is KH-Extra. Hiermee kun je dus een periode, waarin de vijver een tekort aan koolzuur heeft, overbruggen.
Moerasplanten (vijverplanten groep 2)
Moerasplanten vormen een grote, gevarieerde groep waterplanten. Het aanbod van deze plantgroep is dan ook heel groot. Moerasplanten worden het meest toegepast in een natuurlijke vijver. Hier vormen ze namelijk de overgang van tuin naar vijver. Maar ook in een formele vijver kun je moerasplanten zetten.
Beschrijving
Kenmerk van moerasplanten is, dat de wortels zich onder water bevinden en de andere plantdelen boven water. In tegenstelling tot zuurstofplanten kunnen moerasplanten hun koolzuur dus gewoon uit de lucht halen. Moerasplanten vormen verder een flink wortelstelsel, waarmee ze voedingsstoffen opnemen uit de grond waarin ze staan. De groeiwijze is dus volledig anders dan bij zuurstofplanten het geval is.
Functie
Moerasplanten hebben in tegenstelling tot zuurstofplanten vooral een sierfunctie. In plantenfilters (helofytenfilters) worden ze echter ook gebruikt om voedingsstoffen uit het vijverwater op te nemen. Vaak wordt hiervoor de soort Gele Lis (Iris pseudacorus) gebruikt.
Plantwijze
Ook moerasplanten kun je het best in een plantmand zetten. Moerasplanten kunnen namelijk enorm woekeren. Door te werken met plantmanden, houd je dit onder controle. Moerasplanten plant je het best in vijveraarde, waardoor wat metselzand is gemengd. Dit zorgt er voor, dat er voldoende zuurstofrijk water bij de wortels kan komen. De grootte van de plantmand hangt af van het soort plant. De plantmand plaats je zo in de vijver, dat de plant met de wortels onder water staat. De rest van de plant groeit boven water.
Soorten
Zoals gezegd, is het aantal soorten moerasplanten enorm groot. Enkele veel toegepaste soorten in de vijver zijn:
- Gele Lis (Iris pseudacorus)
- Watermunt (Mentha aquatica)
- Snoekkruid (Pontederia cordata)
- Bonte Kalmoes (Acorus Calamus)
- Penningkruid (Lysimachia nummularia)
Tuin- en vijvercentra hebben over het algemeen een zeer ruim aanbod van moerasplanten.
Groei verbeteren
Moerasplanten zijn over het algemeen zeer makkelijke groeiers. Problemen met de groei komen niet veel voor. Een uitzondering hierop zijn Gele lissen in plantenfilters. Deze krijgen soms gele bladeren en vertonen een slechte groei. De oorzaak hiervan is meestal een te lage waterhardheid en een te schrale grond. De planten in een plantenfilter worden meestal alleen in lavasubstraat gezet. Om de groei te verbeteren, kun je dit substraat verrijken met vijveraarde. De waterhardheid kun je verhogen met Mineral Clay of GH-Extra.
Waterlelies (vijverplanten groep 3)
Waterlelies zijn bij uitstek sierplanten voor de vijver. Ze hebben verder weinig biologisch nut, behalve het zorgen voor schaduw in vijvers met veel zonuren.
Beschrijving
Waterlelies zijn vijverplanten die een een uitgebreid wortelstelsel vormen. Hieruit groeien in het voorjaar de bladeren en de bloemknoppen, beide op lange stengels. Deze drijven op het water. In het najaar sterven de bladeren af. Waterlelies zijn grote planten, die al snel enkele vierkante meters van de vijver in beslag nemen. De plant haalt zijn voeding vooral uit de grond waarin de wortels groeien. Zodra er drijfbladeren gevormd zijn in het voorjaar, halen deze de koolzuur uit de lucht. Tot die tijd vormt de plant onderwaterbladeren, die koolzuur uit het water halen.
Functie
Waterlelies hebben vooral een sierfunctie. Ze geven ook schaduw aan de vijver en vormen een schuilplaats voor vissen. Kikkers en padden zitten in het voorjaar en zomer graag op de bladeren, en overwinteren vaak door zich in te graven in de mand waarin de waterlelie gepoot is.
Plantwijze
Waterlelies hebben een grote, platte mand nodig. De plant vormt een groot wortelstelsel, dat na verloop van tijd breed uitgroeit. Problemen met de groei van waterlelies zijn vaak terug te voeren op een te kleine plantmand.
De plant groeit het best in een mengsel van vijveraarde en kleigrond. De eerste paar jaar zal de plant vooral een wortelstelsel vormen. Het aantal bladeren en bloemen is dan meestal nog beperkt. Waterlelies moeten uiteindelijk op ongeveer 80 centimeter diepte staan in de vijver. Een nieuwe plant kan echter best eerst wat ondieper geplaatst worden. Dit zorgt er namelijk voor, dat de lelie meer zonlicht krijgt en sneller groeit.
Soorten
Alle waterlelies stammen af van de wilde vorm, de Witte waterlelie (Nymphaea alba). In de loop van de tijd zijn er echter talloze cultivars gekweekt die zich onderscheiden in bloemkleur en grootte. Naast de waterlelie vind je in de categorie lelie-achtigen ook de Gele plomp (Nuphar lutea) en de Kaapse lelie (Aponogeton Distachyos).
In tuincentra kun je meestal kiezen uit veel verschillende soorten. De planten worden aangeboden in de vorm van een stek (kleine wortel met een groeiende ‘neus’).
Groei verbeteren
Waterlelies zijn over het algemeen makkelijke groeiers. Enkele aandachtspunten zijn:
Voldoende zonuren
Een waterlelie heeft veel zonuren nodig. Dit geldt vooral voor cultivars met donker gekleurde bloemen. Hoe donkerder de bloemkleur, des te meer zonuren er vereist zijn.
Grote plantmand
Een waterlelie groeit alleen goed, als de plantmand voldoende groot is. Zet de plant daarom zo nodig over in een grote, platte mand om de groei te verbeteren.
Langzame starter
Waterlelies steken de eerste jaren vooral energie in het ontwikkelen van een wortelstelsel. De groei van blad en bloem is dan dus meestal nog beperkt.
Kroonvorming
Na verloop van jaren kan een waterlelie een kroon gaan vormen. De bladeren groeien dan over elkaar heen tot ruim boven het vijveroppervlak. Wanneer dit het geval is, kun je de plant het best splitsen. De aanpak hiervan lees je in het artikel grote vijverklussen.
Drijfplanten (vijverplanten groep 4)
De vierde en laatste categorie vijverplanten wordt gevormd door de drijfplanten. Deze planten drijven op het wateroppervlak van de vijver.
Beschrijving
Drijfplanten hebben geen vaste standplaats. Ze drijven los op de vijver, waarbij de wortels in het water hangen. De opname van koolstof vindt plaats via de atmosfeer. Het meest bekende drijfplantje is waarschijnlijk Eendenkroos (Lemna). Deze drijfplant kan in korte tijd de volledige oppervlakte van voedselrijk water bedekken.
Functie
Drijfplanten kunnen in de vijver bijzonder nuttig zijn. Dit is vooral het geval in een vijver met te voedselrijk water. In zo’n vijver zullen veel algen groeien. Drijfplanten nemen bij hun groei veel voedingsstoffen op, en kunnen helpen het vijverwater minder voedselrijk te maken. Op die manier kunnen drijfplanten dus helpen om de groei van algen tegen te gaan, net als zuurstofplanten.
Plantwijze
Drijfplanten kunnen simpelweg op de vijveroppervlakte gelegd worden. Onder de voor de plant juiste omstandigheden (voedselrijk water, veel zon) zijn het vervolgens snelle groeiers.
Soorten
Het aantal drijfplanten is beperkt. Dit geldt zeker voor de inheemse, winterharde soorten. Dit zijn er maar enkele. Hieronder staan de meest bekende drijfplanten voor de vijver genoemd:
- Waternoot (Trapa natans) – matig winterhard
- Kikkerbeet (Hydrocharis morsus-ranae) – winterhard
- Kroosvaren (Azolla caroliniana) – matig winterhard
- Waterhyacinth (Eichhornia crassipes) – exoot, niet winterhard
- Krabbescheer (Stratiotes aloides) – winterhard, deels onder water groeiend
Eendenkroos (Lemna) is een inheemse, winterharde drijfplant, maar is door zijn te snelle groei ongeschikt voor de vijver. Wanneer dit plantje eenmaal in de vijver aanwezig is, is het lastig om het weer volledig weg te krijgen.
Groei verbeteren
Drijfplanten zijn makkelijke groeiers. Behalve een zonnige plek stellen ze heel weinig eisen. Er zijn dan meestal ook geen maatregelen nodig om de groei ervan te verbeteren.
Vijverplanten: tot slot
Bij de inrichting van je vijver vormen vijverplanten zoals we hierboven hebben gezien een zeer belangrijk onderdeel. Niet alleen zorgen ze voor aankleding van de vijver en daarmee een mooie aanblik, maar ook voor het biologisch evenwicht in de vijver zijn vijverplanten onmisbaar. Doordat met name zuurstofplanten veel voedingsstoffen uit het vijverwater opnemen, helpen ze om algengroei tegen te gaan en dus de vijver helder te houden.
Lees ook onze andere artikelen in het onderdeel vijverinrichting: